ورزشکاران به دلایل مختلی ورزش می‌کنند. میتوان این دلایل در دو دسته اصلی انگیزه‌های درونی و بیرونی دسته‌بندی کرد. دلایل درونی مواردی مانند لذت بردن، افزایش سلامت جسمانی و در مقابل انگیزه‌های بیرونی مواردی مانند پاداش‌های مادی به شمار می‌آیند.
پاداش‌های بیرونی یکی از موضوعات اساسی در ورزش قهرمانی است. ورزشکاران در این شرایط پاداش‌هایی مانند پول و شهرت دریافت می‌نمایند. پاداش‌های بیرونی وقتی درست استفاده شوند می‌توانند برای ورزشکاران مفید باشند. اما ورزشکارانی که در سطوح رقابتی بالا فعالیت می‌کنند ممکن است با کاهش انگیزه‌های درونی که نتیجه‌ی افزایش نادرست پاداش‌های بیرونی است، مواجعه شوند. شما به عنوان یک مربی می‌توانید به افزایش یا حفظ انگیزه‌های درونی ورزشکارتان کمک کنید حتی اگر پاداش‌های بیرونی سنگین هم در میان باشد .
انگیزه‌های درونی
ورزشکاران دارای انگیزه‌های درونی به دلایلی که از درونشان سرچشمه می‌گیرد و به محیط اطراف وابسته نیست در ورزش‌ها شرکت می‌کنند. از جمله انگیزه های درونی قوی میتوان به کسب رضایت و لذت بردن از شرکت در ورزش نام برد. ورزشکاران با انگیزه‌های درونی معمولاً روی بهبود مهارت‌ها و رشد خود متمرکز هستند علاوه بر این:
- تغییرات کمتری در انگیزش خود تجربه می‌کنند
- حواس پرتی کمتری دارند
- استرس کمتری به هنگام بروز اشتباه و شرایط سخت دارند
- اعتماد به‌نفس و خودکارآمدی بیشتری دارند
انگیزه‌های بیرونی
منشاء انگیزه‌های بیرونی ممکن است عوامل اجتماعی باشند، مانند این که نمی‌خواهیم والدینمان ناامید شوند یا پاداش‌های مادی مانند پول، سکه، بورس‌های تحصیلی و… ورزشکاران با انگیزه‌های بیرونی بیشتر تمایل دارند تا روی نتیجه رقابت خود متمرکز شوند. تمرکز زیاد روی انگیزه‌های بیرونی می‌تواند منجر به این گردد که ورزشکاران احساس نمایند که رفتار آنها تحت کنترل جوایز بیرونی است (اگر نتیجه بگیرند، تشویق می شوند و بازیکن خوبی هستند و در مقابل اگر نتیجه نگیرند، تحقیر شده و پاداشی دریافت نمی‌کنند).
اگر تنها انگیزه‌های بیرونی در ورزش فعال باشند:
- ورزشکار بخاطر پاداش‌های بیرونی ورزش می‌کند و درصورت نبود آنها عملکردش کاهش پیدا می‌کند.
- علاقه، تلاش و ارزش‌های ورزشکار برای موفقیت کاهش می‌یابد.
- استرس، اضطراب و نگرانی‌های ورزشکار زیاد می‌شود.
- ورزشکار با شکست به دشواری کنار می‌آید.
اگر انگیزه‌های درونی بر انگیزه‌های بیرونی اولویت داشته باشند:
- شرکت در ورزش و تمرینات سخت حتی با کاهش پاداش‌های بیرونی
- علاقه، لذت و تلاش بیشتر برای موفقیت
- تمایل برای یادگیری مهارت‌ها و استراتژی‌های جدید
- استفاده از راهبردهای مقابله‌ای کاردآمد در شرایط سخت
پاداش‌های بیرونی: تقویت کننده یا تضعیف کننده
تحت شرایط زیر ممکن است که پاداش‌های بیرونی سبب کاهش انگیزه درونی شوند:
- پاداش‌های بیرونی رفتارها و اهداف ورزشکار را تحت کنترل خود بگیرد (مثلاً من برای گرفتن جایزه نقدی بازی می‌کنم).
- پاداش‌های بیرونی اطلاعات منفی در مورد توانایی ورزشکار بدهد (مثلاً تنها یک جایزه وجود دارد و من نمی‌توانم آن را بگیرم).
- پاداش‌های بیرونی متناسب تلاش ورزشکار نباشد (مثلاً پاداش طلای المپیک یک سکه باشد).
- پاداش بیرونی بابت رفتاری باشد که در حال حاضر پاداش درونی داشته باشد.
پاداش‌های بیرونی را میتوان برای حفظ و یا تقویت انگیزه درونی هم استفاده نمود. اگر پاداشی برای تلاش خوب یک ورزشکار به شیوه‌ای مثبت ارائه شود می‌تواند سبب پرورش رضایت و انگیزه درونی فرد شوند .
شما برای حفظ یا افزایش انگیزه درونی ورزشکاران چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟
رفتارهای شما به عنوان یک مربی می‌تواند روی انگیزه درونی ورزشکاران شما تاثیر بسزایی بگذارد و احساس کنند با وجود پاداش‌های بیرونی سنگین تحت استعمار کسی نیستند.
در زیر چند نکته در این رابطه ارائه می‌شود:
براساس رفتارهای ورزشکار، او را به صورت کلامی و غیرکلامی تشویق و تقویت کنید.
نقش، تأثیرات ویژه و نقاط قوت ورزشکار را در تمرین و تیم را شناسایی کنید و آنها را با او در میان بگذارید. شما می‌توانید به شیوه‌ای مثبت ورزشکار را از توانایی‌هایش آگاه کنید.
با همکاری ورزشکاران خود اهداف تیمی و فردی چالش برانگیز و واقعی را تعیین کنید.
هرچه ورزشکاران به خاطر توانایی‌ها و شایستگی‌های خود در رقابت‌ها موفقیت بیشتری را تجربه کننده انگیزه درونی آنها بیشتر خواهد شد. حتی با پاداش‌های بیرونی هم، ورزشکارانی که احساس کنترل در رفتار خود را دارند، احساس رضایت بیشتر می‌کنند و احتمال اینکه در تمرینات سخت مشارکت بیشتری کنند هم بیشتر می‌شود.
منبع:
- Stephanie Hatch, Danielle Thomsen, Jennifer J. Waldron.Extrinsic Rewards and Motivation.University of Northern Iowa, Cedar Falls, IA. from http://www.appliedsportpsych.org
ترجمه و گردآوری: لیلا ابراهیمی
کارشناس ارشد تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز